Wijnland Portugal, een ontdekkingsreis op zich!
We drinken in Nederland met z’n allen behoorlijk wat wijn. Volgens de meest recente onderzoeken gemiddeld maar liefst 26,1 liter per inwoner. Dat is een aardige hoeveelheid. Ons land is daarin geen uitzondering hoor, zeker niet in Europa. In de top 10 van landen met de hoogste wijnconsumptie per persoon staan maar liefst 9 Europese landen. Wij staan met ons kikkerlandje op een nog bescheiden 9e plaats. Het gros van de wijn die we in Nederland consumeren wordt nog steeds geproduceerd in de grote en traditionele wijnlanden. Met name Franse, Italiaanse en Spaanse en ook Duitse wijn vindt gretig aftrek in Nederland. Daarnaast zien we natuurlijk ook al jaren een behoorlijke hoeveelheid wijn ons land binnenkomen uit overzeese bestemmingen als Zuid Afrika, Oceanië en Zuid Amerika. Keuze te over dus!
Een wijnland wat niet in dit rijtje voorkomt en wat mij betreft nog veel te weinig erkenning krijgt in Nederland is Portugal. De import van Portugese kwaliteitswijnen in Nederland bestaat al decennia lang natuurlijk. Tientallen jaren bestond deze voornamelijk uit de versterkte wijn Port. Tafelwijnen werden sowieso minder geproduceerd, laat staan geëxporteerd naar Nederland. De Portwijnen afkomstig uit de noordoostelijk gelegen Douro vallei hebben natuurlijk wel de weg vrijgemaakt voor de hedendaagse groeiende populariteit van moderne tafelwijnen uit Portugal op de Nederlandse markt.
De geschiedenis van de Portugese wijnbouw gaat zeer ver terug. De wijnbouw werd vlak na het begin van onze jaartelling geïntroduceerd door de Romeinen. Deze verdween vrijwel toen de Moren het land veroverde en hier enkele eeuwen de baas waren. De Moren dronken geen alcohol en dus verdwenen ook de wijngaarden. Sinds het vertrek van de Moren in de 13e eeuw heeft Portugal altijd wijn geproduceerd. In de 15e en 16e eeuw was Portugal zeer welvarend en deed het onder andere veel zaken met Engeland. Deze band zorgde er in de 18e eeuw voor dat de Engelse de Port ontdekten. In 1765 kreeg Port als eerste in Europa een wettelijke beschermde naam.
Tijdens de dictatuur van Salazar, die een groot deel van de 20e eeuw besloeg, werd de wijnbouw ondergeschikt. De beschikbare landbouwgrond werd niet voor de kunst van het wijnbouwen gebruikt, maar voor de productie van graan. Toen Portugal in 1974 tijdens de Anjerrevolutie bevrijd werd van het Salazar regime kwam er weer ruimte voor de wijnbouw. De volgende grote impuls voor de Portugese wijnbouw was de toetreding tot de Europese Unie in 1986. De financiële injectie die dit met zich meebracht zien we vandaag de dag nog terug in de Portugese wijngebieden. Vandaag de dag kent Portugal een breed scala aan moderne wijnbedrijven. Met een wijngaardareaal van ca 250000 ha bezet Portugal de 5e plaats qua wijnproductie in Europa.
Naast het produceren van wijn zijn de Portugezen minstens zo goed in het drinken ervan. Geen land ter wereld heeft een hogere wijnconsumptie per inwoner als Portugal. De Portugees drinkt gemiddeld maar liefst 51,9 liter per jaar! Misschien is dat een van de redenen dat er relatief weinig Portugese wijn in Nederland gedronken wordt, ze drinken een groot gedeelte namelijk zelf op. Gelijk hebben ze overigens, want met zo’n 300 autochtone druivenrassen heeft het wijnland ook zoveel moois te bieden.
Portugal kent verspreid over het hele land 14 wijnstreken. Elke wijnstreek heeft zijn eigen lokale druivenrassen, terroir en dus sub-appelaties. De diversiteit qua wijngebieden heeft vooral te maken met de ligging van Portugal. Langs de westkust liggen veelal de wat koelere wijngebieden. De invloed van de Atlantische Oceaan is hier groot en dat zie je terug in de aangeplante druivenrassen. Meer landinwaarts wordt het steeds warmer en landelijker. Met name wijnstreken als Alentejo, Beira interior en de Douro vallei kampen met behoorlijk hoge temperaturen. De keuze om hier later rijpende druivenrassen aan te planten is dan ook vanzelfsprekend. De stijl wijnen verschilt hierdoor uiteraard ook ten opzichte van het “koele westen”.
De bekendste wijngebieden in Portugal zijn waarschijnlijk de Douro en Alentejo. De eerstgenoemde strekt zich uit langs de oevers van de Douro rivier die vanuit midden Spanje het land binnenstroomt. De Douro staat bekend om de productie van Port, maar tegenwoordig maken nagenoeg alle producenten ook zeer verdienstelijke tafelwijnen. Voor de rode wijnen gebruikt men veelal dezelfde druivenrassen als voor de Port. Touriga Nacional, Tinta Barroca, Touriga Franca en Tinto Roriz als bekendste voorbeelden. Voor witte wijnen plant men in de koelere wijngaarden o.a. Moscatel, Gouveio en Viosinho aan. De Douro staat tevens bekend om de adembenemende omgeving. De wijngaarden liggen in terrasvorm aangeplant aan de oever van de rivier. De streek is mede om deze prachtige setting toegevoegd aan het Unesco werelderfgoed. Het bezoeken meer dan waard. Je kunt deze onherbergzame streek prima per auto bezoeken, maar leuker is om in Porto de trein te pakken richting Pinhao, het hart van de Dourovallei. Hoewel de treinen op z’n zachts gezegd eenvoudig en weinig comfort comfortabel zijn is de treinreis absoluut aan te raden. Het spoor kronkelt zich een weg door de vallei langs de rivier.
Alentejo is het grootste productiegebied van Portugal. Uitgerekend dit gebied stond in de tijd van Salazar bekend als de graanschuur van Portugal. Het gebied is vrij uitgestrekt in het zuid Oosten van Portugal en kent vele subregio’s. Door de ligging dicht tegen de Spaanse grens is het wel een vrij warm en droog gebied. De bekendste stad in de regio is waarschijnlijk de zogenaamde witte stad, Evora. De wijngaarden zijn veelal vlak en uitgestrekt. Er is wel wat hoogteverschil in Alentejo, maar lang niet zoals we dat in de Douro kennen. Glooiend op z’n best. Ook Alentejo kent haar eigen druivenrassen. Voor de rode, vaak stoere en kruidige wijnen zijn dat Allicante Bouchet, Trincadeira en Touriga Nacional. De witte wijnen zijn vaak wat volfruitiger met een lage zuurgraad. Veel gebruikte druivenrassen zijn Antao Vaz, Perrum en Arinto.
Naast deze twee gebieden timmeren ook de andere wijnstreken in Portugal flink aan de weg. Zo zijn er de 3 koele gebieden in het grote noord Westen van het land. Te beginnen met Minho. Dit zeer groene en koele gebied ligt in het uiterste noord Westen van het land. De bekendste wijn hier is de Vinho Verde. Deze “groene wijn” heet zo, omdat deze in de regel zeer jong gedronken wordt. De gebruikte druivenrassen zijn o.a. Avesso, Albarinho en Loureiro. Er worden tegenwoordig ook steeds meer hoog niveau Vinho Verdes gemaakt. Wijnen die we ook steeds vaker terug zien in de hogere gastronomie.
Ten zuiden van Minho liggen misschien wel de twee meest belovende en meest interessante wijngebieden van Portugal op dit moment. Bairrada en Dão. Bairrada ligt vrij dicht tegen de Atlantische kust aan en is een gebied waar relatief veel neerslag valt. Ook gemiddelde temperatuur is hier op jaarbasis een stukje lager dan in grote delen van het land. Het gebied staat bekend om frisse witte wijnen en mousserende wijnen. Lokale rassen die veel gebruikt worden zijn vaak druivenrassen met een hogere zuurgraad zoals bijvoorbeeld Sercial, Bical en Arinto. Voor de rode wijnen gebruikt men de lokale druif Baga. Deze druif brengt rode wijnen voort met een hoge zuur en tanninegraad. Zeer interessant, mits goed gemaakt!
Het gebied Dão ligt iets ten noorden van Bairrada en wat meer landinwaarts. De meeste wijngaarden liggen in een groot licht glooiend gebied omgeven door de nodige bergen. De streek Dão lijkt het nieuwe Walhalla voor de grote namen in de Portugese wijnbouw. Met name bekende wijnmakers / wijnfamilies uit de Douro hebben de afgelopen 15 jaar flink wat wijngaarden aangekocht in dit gebied. Grote namen in de Portugese wijnindustrie als bijvoorbeeld Niepoort en Amorim maken hele knappe wijnen in het koele Dão. Uiteraard heeft ook de Dão haar eigen druivenrassen. Voor de witte wijnen zijn dit bijvoorbeeld Bical, Encruzado en Malvasia. Voor rood worden de beste resultaten behaald met Alfrocheiro, Bastardo en Touriga Nacional. De topwijnen uit de Dão zijn vandaag de dag al zeker niet meer goedkoop, maar voor de echte liefhebber absoluut de moeite waard.
Blijven we aan de kustzijde dan vinden we zuidelijker gelegen ook nog de gebieden Tejo (stroomgebied van de Taag), Lisboa en Setubal. Deze wijngebieden bieden een breed scala aan van betaalbare wijnen afkomstig van lokale druivenrassen met een prima kwaliteit. De term “Value for money” gaat hier vaak op.
Je ziet, Portugal heeft zo’n enorme diversiteit aan stijlen wijn, dat er voor ieder wel iets moois te vinden is. En dan hebben we het nog niet eens gehad over de hoge kwaliteit zoete en versterkte wijnen die in het land geproduceerd worden, zoals Port, Madeira en Moscatel. Voor mij persoonlijk is het die enorme diversiteit die het als wijnland zo aantrekkelijk maakt. Met name de ontwikkelingen in de wat minder bekende wijngebieden in het westen van het land zijn de moeite om in de gaten te houden. Zonder concessies te doen aan kwaliteit en lokale tradities is Portugal hard bezig zich internationaal steeds meer op de wijnkaart te zetten en dat is een ontwikkeling die ik van harte toejuich!
